Το Μοντέλο Παρέμβασης της Αισθητηριακή Ολοκλήρωσης

Τι Είναι η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση;

 

Ο όρος αυτός αναφέρεται στα εξής :

  1. Μία νευρολογική λειτουργία η οποία οργανώνει αισθήσεις από το σώμα μας και το περιβάλλον έτσι ώστε να μπορούμε να δρούμε λειτουργικά και προσαρμοστικά σε αυτό
  2. Μία σημαντική θεωρία σχέσης νου και σώματος
  3. Μία σπουδαία θεραπευτική μέθοδο. Τα δύο τελευταία καθιερώθηκαν από μία πρωτοπόρο εργοθεραπεύτρια και ερευνήτρια Anna Jean Ayres, PhD από τις ΗΠΑ και εφαρμόζονται κυρίως μέσα από το επάγγελμα της Εργοθεραπείας σε παγκόσμιο επίπεδο από τη δεκαετία του 1970..

 

Τι Σημασία Έχει η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση;

Όλες οι πληροφορίες που παίρνουμε από το περιβάλλον έρχονται μέσω αισθητηριακών συστημάτων. Πολλές αισθητηριακές διαδικασίες συμβαίνουν στο νευρικό σύστημα (Ν.Σ.) ασυνείδητα και επομένως δεν αντιλαμβανόμαστε ότι συμβαίνουν. Αν και όλοι μας ξέρουμε τις αισθήσεις της όρασης, ακοής, όσφρησης, γεύσης και αφής, πολλοί δεν ξέρουν πως το Ν.Σ. αισθάνεται κίνηση, δύναμη της βαρύτητας, και θέση του σώματος στο χώρο. Οι δύο αυτές “κρυμμένες” αισθήσεις είναι η αιθουσαία (κινητική) και η ιδιοδεκτική αίσθηση (αίσθηση από μύες και τένοντες).

Για τα περισσότερα παιδιά η αισθητηριακή ολοκλήρωση (Α.Ο.) αναπτύσσεται χωρίς καμία ιδιαίτερη προσπάθεια μέσα από τις συνηθισμένες δραστηριότητες της παιδικής ηλικίας και κυρίως το παιχνίδι. Αλλά για μερικά παιδιά , η Α.Ο. δεν αναπτύσσεται τόσο αποτελεσματικά όπως θα έπρεπε. Όταν η πορεία της Α.Ο. δε συμβαίνει σωστά προκύπτει ένας αριθμός προβλημάτων στην κίνηση, στην μάθηση, στη συμπεριφορά, στην προσοχή, στην αυτό-οργάνωση, στο παιχνίδι, στην κοινωνικότητα, στο λόγο, στην ομιλία, στο συναίσθημα και στην αυτο-υπηρέτηση, δηλαδή σε όλο το φάσμα της λειτουργικότητας του παιδιού.

Η δυσλειτουργία Α.Ο. είναι μία αναπτυξιακή διαταραχή που μπορεί να συμβαίνει μόνη της ή να συνυπάρχει με άλλες αναπτυξιακές δυσκολίες. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται πως 1 στα 4 παιδιά σχολικής ηλικίας έχει σε μεγαλύτερο ή σε μικρότερο βαθμό σοβαρότητας δυσλειτουργία αισθητηριακής ολοκλήρωσης. Εάν η δυσλειτουργία συνεχίσει χωρίς κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση το παιδί θα αντιμετωπίζει αυξανόμενες δυσκολίες στην κίνηση και στην ομιλία, στο σχολείο, στην επαφή του με το κοινωνικό σύνολο και την οικογένεια, στην οργάνωση του χρόνου και του χώρου του, στην αυτοπεποίθηση του και στην ανεξαρτητοποίηση του.

 

Πως Αναγνωρίζω αν Υπάρχει Πρόβλημα Αισθητηριακής Επεξεργασίας;

Οι εκδηλώσεις ποικίλουν από άτομο σε άτομο. Παρόλα αυτά, αν μερικές ή όλες οι παρακάτω εκδηλώσει είναι εμφανείς προτρέπουμε τους γονείς ή ενήλικες που μπορεί να έχουν ανάλογες συμπεριφορές να έρθουν σε επαφή με έναν εκπαιδευμένο εργοθεραπευτή:

  • Υπερβολικά αυξημένη ή ελαττωμένη ευαισθησία σε άγγιγμα, κίνηση, ήχους, οπτικά ερεθίσματα , ή ήχους
  • Ασύνηθες ψηλό ή χαμηλό επίπεδο δραστηριότητας
  • Εύκολη διάσπαση προσοχής, ή φτωχή προσήλωση σε δραστηριότητες
  • Καθυστέρηση ή δυσκολία στην ομιλία, σε κινητικές δεξιότητες ή σε μαθησιακή απόδοση
  • Προβλήματα συντονισμού, αδεξιότητα
  • Φτωχή αντίληψη του σώματος (σωματογνωσία)
  • Δυσκολία στο να μαθαίνει νέα πράγματα ή πώς να παίζει με νέα παιχνίδια
  • Δυσκολία με τη σύγχρονη χρήση των χεριών
  • Φαίνεται να είναι αποδιοργανωμένο την περισσότερη ώρα
  • Δυσκολία με μεταβάσεις μεταξύ διαφόρων χώρων και/’η δραστηριοτήτων
  • Ανώριμη συμπεριφορά
  • Παρορμητικότητα ή έλλειψη αυτοελέγχου
  • Δυσκολία στο να ηρεμεί όταν εκνευρίζεται

 

Αν Υπάρχει Πρόβλημα τι Μπορώ να Κάνω;

Η αξιολόγηση και η θεραπεία της Α.Ο. απαιτεί ειδική θεωρητική και κλινική εκπαίδευση, εμπειρία και συνεχή κατάρτιση, και εφαρμόζεται κυρίως από εργοθεραπευτές. Η αξιολόγηση περιλαμβάνει δοκιμασίες/τεστ, ειδικές κλινικές παρατηρήσεις, ερωτηματολόγια και πληροφορίες από γονείς, δασκάλους και άλλους ειδικούς που γνωρίζουν καλά το παιδί. Η αξιολόγηση στοχεύει στην διερεύνηση της ύπαρξης δυσλειτουργίας αισθητηριακής επεξεργασίας και πως αυτή επηρεάζει τη ζωή του ατόμου και της οικογένειας του.

 

Τι Είναι Θεραπεία Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης;

Η θεραπεία της Α.Ο. περιλαμβάνει τη χρήση ενισχυμένης, αλλά ελεγχόμενης αισθητηριακής εισροής μέσα στο πλαίσιο σκόπιμων και αυτοκαθοδηγούμενων δραστηριοτήτων με στόχο πάντα την έκκληση λειτουργικών αντιδράσεων (π.χ. η συγκέντρωση, ο συγχρονισμός, η οργάνωση, κλπ.). Η έμφαση δίνεται κυρίως στην αφομοίωση των θεμελιωδών αισθήσεων της αιθουσαιο-ιδιοδεκτικότητας και της σωματαισθησίας. Αυτές οι θεμελιώδεις αισθήσεις είναι πολύ στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους και δημιουργούν κυκλώματα με άλλα συστήματα στον εγκέφαλο όπως τα οπτικό και το ακουστικό σύστημα καθώς συνεχίζεται η ανάπτυξη του ατόμου. Η αλληλοσύνδεση μεταξύ των αισθητηριακών συστημάτων είναι φοβερά πολύπλοκη αλλά και απαραίτητη ώστε να μπορούμε να μεταφράζουμε την κάθε κατάσταση σωστά και να ανταποκρινόμαστε ανάλογα.

Επομένως, ένα ζωτικό και σημαντικότατο χαρακτηριστικό της θεραπείας Α.Ο. είναι η χρήση ιδιαίτερου εξοπλισμού που χρησιμοποιείται για να δώσει διαφορετικούς και αποτελεσματικούς τύπους εισροής στο νευρικό σύστημα. Η χρήση του εξοπλισμού ενισχύεται με την εφαρμογή επιπλέον τεχνικών όπως των μεθόδων Therapressure-Wilbarger (πρωτόκολλο βαθειάς απτικής πίεσης), της Θεραπευτικής Ακρόασης, του πρωτόκολλου MORE (πρωτόκολλο αναπνοής και στοματοκινητικού ελέγχου), κλπ. αλλά κυρίως της «αισθητηριακής δίαιτας» ενός αισθητικοκινητικού προγράμματος για χρήση στο σπίτι και στο σχολείο μέσω καθημερινών αισθητικοκινητικών δραστηριοτήτων.

Η διαδικασία της Α.Ο. είναι διαρκής, θεμελιώδης και ζωτικής σημασίας. Για αυτό η θεραπεία της Α.Ο. μπορεί να επιφέρει βασικές αλλαγές στη λειτουργική συμπεριφορά του ατόμου. Η εφαρμογή της θεραπείας Α.Ο. μόνη της ή σαν συμπληρωματική άλλων προσεγγίσεων αποτελεί μία ιδανική παρέμβαση σε βρέφη και νήπια (προσοχή: μόνο από θεραπευτές που έχουν ειδίκευση σε νεογνική, βρεφική και νηπιακή παρέμβαση), σε παιδιά και ενήλικες με ποικίλα αναπτυξιακά και μαθησιακά προβλήματα, και που είναι ορθά εκπαιδευμένοι στην αξιολόγηση και θεραπεία αισθητηριακής ολοκλήρωσης.

Ελίζα Μάγκλαρη, MS, L/OTR, BCP – Παιδιατρικό Ινστιτούτο ©2015