Ο ρόλος της όρασης στη διαδικασία της μάθησης

Ο κόσμος μας είναι κατά μεγάλο μέρος βασισμένος σε οπτικές πληροφορίες, γι’ αυτό άλλωστε και το 80% της μάθησης λαμβάνεται μέσα από την αίσθηση της όρασης. Η ανάγνωση, για παράδειγμα, είναι μια πολύ σύνθετη διαδικασία η οποία αναπτύσσεται με βασικό γνώμονα την όραση.

Κάθε μάτι θα πρέπει να είναι σε θέση να λαμβάνει μια καθαρή εικόνα την οποία εστιάζει με ακρίβεια, μέσω της λειτουργίας της προσαρμογής του κρυσταλλοειδή φακού που υπάρχει μέσα στο μάτι μας. Επειδή διαθέτουμε βέβαια δύο μάτια, θα πρέπει να συνεργάζονται με ακρίβεια και άνεση έτσι ώστε να στέλνουν στον εγκέφαλο μια ενιαία εικόνα. Τα δύο μάτια ως «ομάδα» πια θα πρέπει να κινούνται με μικρές αλματώδεις κινήσεις πάνω στην σελίδα έτσι ώστε να επιτύχουν εστιάσεις από λέξη σε λέξη με μεγάλη ακρίβεια. Αυτές οι κινήσεις ονομάζονται σακκαδικές και ο προγραμματισμός τους εξαρτάται κατά μεγάλο ποσοστό από την περιφερειακή όραση. Οι πληροφορίες που φτάνουν περιφερειακά μας βοηθάνε να εντοπίσουμε τον επόμενο στόχο (στην προκειμένη περίπτωση λέξη) στην οποία θέλουμε να στρέψουμε την προσοχή μας. Επομένως, η περιφερειακή όραση έχει έναν πολύ βασικό ρόλο στην κίνηση των ματιών μας και δυστυχώς σπάνια αξιολογείται επαρκώς.

Οι μηχανισμοί του οπτικού μας συστήματος, που μόλις αναφέραμε, μας επιτρέπουν να λάβουμε την οπτική πληροφορία με ακρίβεια, άνεση και ταχύτητα. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό για να μπορέσουμε να διαβάσουμε. Η πληροφορία που λαμβάνουμε θα πρέπει να ερμηνευτεί από πολλές περιοχές του εγκεφάλου για να μας αποδώσει νόημα. Για να συμβεί αυτό αποδοτικά θα πρέπει να έχουν αναπτυχθεί φυσιολογικά κάποιες αντιληπτικές δεξιότητες. Η οπτική αντίληψη χτίζεται μέρα με την μέρα μέσα από τις αισθητηριακές εμπειρίες του ατόμου. Οι περισσότεροι θεωρούμε την όραση σαν μια λειτουργία που απλά υπάρχει στον οργανισμό μας. Στην πραγματικότητα όμως είναι μια λειτουργία η οποία ανακύπτει μέσα από την διαδραστικότητα του ατόμου με το περιβάλλον του.

Τόσο οι λειτουργίες πρόσληψης της οπτικής πληροφορίας από το οπτικό μας σύστημα όσο και η επεξεργασία της από τον εγκέφαλο είναι πεδίο μελέτης, διάγνωσης και θεραπείας από την επιστήμη της οπτομετρίας. Πρόκειται για μια συγγενή ειδικότητα με την οφθαλμολογία η οποία έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά αλλά και σημαντικές διαφορές. Όπως δηλώνουν και οι ίδιες οι λέξεις, ένας οφθαλμίατρος είναι ιατρός των ματιών. Είναι ο εξειδικευμένος γιατρός για την θεραπεία παθήσεων που αφορούν το οφθαλμικό σύστημα με την βοήθεια φαρμάκων ή χειρουργικών επεμβάσεων. Αντίστοιχα, ένας οπτομέτρης είναι ο επιστήμονας εκείνος ο οποίος μετρά και αξιολογεί τις λειτουργίες της όρασης. Σκοπός του οπτομέτρη είναι να προσεγγίσει πως, πόσο και με ποιο τρόπο βλέπει κανείς και πως μπορεί να δει αποδοτικότερα με την χρήση φακών, οπτικών βοηθημάτων ή εξατομικευμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης της όρασης (Vision Therapy). Κάποιες διαδικασίες είναι κοινές για τις δύο ειδικότητες αλλά στην πράξη η μια ειδικότητα συμπληρώνει την άλλη. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητη η συνεισφορά και των δύο ειδικοτήτων.

Μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις… Αρκεί να μπορεί κανείς να τη δει ή να τις διαβάσει…!

Βασίλης Κόκοτας, Optometrist, DOptom.c                                       www.optometria.gr