Ένα κείμενο κατάλληλο για όλους;

Ένα συχνό λάθος που κάνουμε συχνά όταν βοηθάμε ένα παιδί στην ανάγνωση και την κατανόηση είναι το εξής. Δίνουμε ένα κατάλληλο κείμενο για ανάγνωση και κατανόηση, εντελώς ακατάλληλο όμως ως προς τα ενδιαφέροντα ή την ηλικία του. Ένα κείμενο για μια  γατούλα είναι ιδανικό για ένα παιδάκι μικρής τάξης αλλά ανυπόφορα αδιάφορο για ένα μεγαλύτερο παιδί.

Η αλήθεια είναι ότι χρειαζόμαστε όσο τίποτα άλλο το ενδιαφέρον του μαθητή μας γι’ αυτό που πρόκειται να τον διδάξουμε. Κι αυτό ισχύει για όλους, μικρούς και μεγάλους, αλλά πολύ περισσότερο για τα παιδιά που αντιμετωπίζουν μια μαθησιακή δυσκολία. Γι’ αυτά τα παιδιά η ανάγνωση και η επεξεργασία ενός κειμένου είναι κάτι που τα δυσκολεύει και γενικά αποφεύγουν. Φανταστείτε τώρα εκτός από δύσκολο να είναι και αδιάφορο ή βαρετό.

Πόσο εύκολο όμως είναι να βρούμε ένα  κατάλληλο κείμενο για τον μαθητή μας;

Δυστυχώς, καθόλου εύκολο. Συνήθως, τα θέματα που πιθανόν να ενδιαφέρουν έναν έφηβο είναι γραμμένα έτσι, ώστε να απευθύνονται σε ανθρώπους με υψηλότερο αναγνωστικό επίπεδο απ’ αυτό του μαθητή μας. Από την άλλη, αυτά που ανταποκρίνονται στο αναγνωστικό του επίπεδο απευθύνονται σε παιδιά μικρότερης ηλικίας.

Οπότε τι κάνουμε;

• Βρίσκουμε κείμενα (από εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία) κατάλληλα για την ηλικία ή τα ενδιαφέροντα του μαθητή μας. Μπορεί και ο ίδιος να βοηθήσει σ’ αυτό φέρνοντας κάτι που θα ήθελε να διαβάσει.
• Διαλέγουμε αυτά που είναι όσο το δυνατόν απλούστερα στο λεξιλόγιο, τη σύνταξη και τη δομή ή αυτά που επιδέχονται επεξεργασία. Κείμενα με εξειδικευμένη ορολογία είναι δύσκολο να απλοποιηθούν.
• Προχωράμε στην επεξεργασία του κειμένου. Κάνουμε τις απαραίτητες μετατροπές, ώστε να απλοποιήσουμε τα σημεία εκείνα που πιθανόν να δυσκολέψουν τον μαθητή μας. Για παράδειγμα, μία περίοδος λόγου με πολλές δευτερεύουσες προτάσεις μπορεί να σταθεί εμπόδιο στην κατανόησή του. Τέτοιες περιόδους τις “σπάμε” σε μικρότερες.
• Κάποια σημεία είναι πιθανόν να μην μπορούν να απλοποιηθούν. Αυτά τα ξαναγράφουμε εμείς χρησιμοποιώντας εντελώς διαφορετική γλώσσα. Αν κρίνουμε ότι δεν είναι σημαντικά για το υπόλοιπο νόημα του κειμένου, τα παραλείπουμε εντελώς.
• Μπορούμε ακόμα να αλλάξουμε το μέγεθος της γραμματοσειράς του κειμένου, τα κενά ανάμεσα στις λέξεις και τις σειρές και τα περιθώρια της σελίδας. Αυτό θα διευκολύνει περισσότερο την ανάγνωση του μαθητή μας αλλά και θα “δώσουμε χώρο”  για πολύτιμες σημειώσεις.
• Προβλέπουμε ποιες λέξεις ή φράσεις θα δυσκολέψουν τον μαθητή μας. Δίνουμε τη σημασία τους σ’ ένα μικρό γλωσσάρι στο τέλος του κειμένου.
• Δεν παραλείπουμε τις εικόνες, αντίθετα,  εμπλουτίζουμε το κείμενό μας και με άλλες. Συμβάλλουμε έτσι στην καλύτερη κατανόηση του κειμένου, αποφεύγοντας βέβαια τις υπερβολές.

Τι άλλο πρέπει να σκεφτούμε

Σημαντικό είναι να θυμάστε ότι με άλλα κριτήρια επιλέγουμε ένα κείμενο που θα το επεξεργαστούμε μαζί με το παιδί, δηλαδή θα το διδάξουμε, και με άλλα κριτήρια επιλέγουμε ένα κείμενο που το παιδί θα το επεξεργαστεί εντελώς μόνο του, χωρίς βοήθεια. Προφανώς, το κείμενο στο οποίο θα δεχτεί τη βοήθειά μας, μπορεί, και πρέπει να είναι, λίγο πιο δύσκολο, λίγο πιο απαιτητικό, απ’ αυτό που μπορεί να δουλέψει ανεξάρτητα.

Η διαδικασία αυτή δεν είναι καθόλου εύκολη. Απαιτεί από τον ειδικό να αφιερώσει πολύ χρόνο και κόπο για να “κόψει και να ράψει” το κείμενο στα μέτρα του μαθητή του. Έχει όμως εξαιρετικά αποτελέσματα, όχι μόνο στον καθαρά γνωστικό τομέα αλλά και στον συναισθηματικό, προσφέροντας στο παιδί αυτοπεποίθηση και σιγουριά.

Την επόμενη φορά που θα δώσετε ένα κείμενο στον μαθητή σας, βεβαιωθείτε ότι είναι το κατάλληλο κείμενο γι’ αυτόν.

Έλενα Γεωργουλή

Ειδική Παιδαγωγός, MSc Ειδική Αγωγή, Υπ. Διδάκτορας Πανεπιστημίου Πατρών